آشنایی با آب انبارهای بیزانسی استانبول
جاذبه‌های گردشگری استانبول
شبه جزیره تاریخی استانبول منطقه‌ای پرجمعیت و مرکز اصلی قلمرو پادشاهی بود که مساله آبرسانی به ساکنان برای پادشاهان بسیار اهمیت داشت. به همین دلیل هر کدام از این‌ها سعی کردند به سهم خود نقشی در این ماجرا داشته باشند. صدها آب انبار در زیر شبه جزیره تاریخی استانبول وجود دارد. در این مقاله می‌خواهیم آب انبارهای بیزانسی در استانبول را به شما معرفی کنیم تا اهمیت تاریخی آب در این شهر باشکوه تاریخی و تاثیر مستقیم آن بر رشد و پیشرفت شهر را بررسی کنیم. برای درک این موضوع باید سفری در تاریخ داشته باشیم و نگاهی به دوره یونان باستان در تور استانبول بیندازیم.
استانبول، شهری یونانی باستانی
بیزانتیوم (استانبول امروزی) به عنوان یک شهر یونانی باستان در سال ۶۶۰ قبل از میلاد تأسیس شد و اولین ساکنان آن نیز از شهر مگارا در خلیج کورنت مهاجرت کرده بودند. آن‌ها تصمیم گرفتند در سراگلیو پوینت (که اکنون به نام سارایبورنو شناخته می‌شود) ساکن شوند. البته این تصمیم تصادفی نبود. اولین تپه استانبول که امروز کاخ توپکاپی در آن قرار دارد، دارای چشم‌اندازی باشکوه و اهمیت استراتژیک است. بیزاس که می‌خواست این موقعیت را به مزیت تبدیل کند، تصمیم گرفت شهری را تأسیس کند که نام آن برای آینده حفظ شود. شاید کسانی که تصمیم گرفتند در شبه جزیره تاریخی مستقر شوند در همان ابتدا کمبود آب را احساس نکرده باشند با این حال، در شهر قدیمی که ما آن را سلطان احمد استانبول می‌نامیم، منابع آبی بسیار محدود بود. در این شهر تازه تاسیس، کمبود منابع آب به مرور زمان مشکل بزرگی را ایجاد می‌کرد که برای پادشاهان آن قابل پیش‌بینی بود.
نکاتی برای بازدید از کاخ دلما باغچه استانبول
بیزانتیوم به عنوان یک شهر رومی
این شهر که توسط بیزاس تأسیس شد، برای قرن‌ها «بیزانتیون»، نام یونانی آن نامیده می‌شد. بیزانس پس از تصرف شهر در سال ۱۹۵ پس از میلاد توسط امپراتور روم، سپتیموس سوروس، به شهر رومی تبدیل شد و بیزانس، با نام لاتینی خود بخشی از امپراتوری روم شد. اگرچه بیزانس در ابتدا توجه امپراتوران روم را به خود جلب نکرد و در مقایسه با شهرهای مهم روم در شرق، افسوس و انطاکیه، این شهر هنوز در مراحل اولیه خود بود.
زیرساخت قسطنطنیه
کنستانتین که در جنگ‌های داخلی تترارشی پیروز شد، اولین امپراتوری بود که پس از سالها قدرت را در یک دست جمع کرد. کنستانتین با انجام اصلاحات اساسی تصمیم گرفت پایتخت را از روم به بیزانس منتقل کند. در عرض ۶ سال شهر به طور کامل بازسازی شد و پایه گذاری قسطنطنیه با برگزاری مراسم در سال ۳۳۰ جشن گرفته شد. امپراتور کنستانتین درست مانند بیزاس تصمیمی استراتژیک گرفته بود. او ترجیح می داد در مکانی باشد که از مردم ژرمن و امپراتوری ایرانی، که برای قرن‌ها از دشمنان امپراتوری روم بودند فاصله داشته باشد. خیلی زود سناتورها و اشراف رومی به «روم جدید» هجوم آوردند و جمعیت شهر به طور ناگهانی افزایش یافت. پس از آن، کمبود آب به مشکل شماره یک تبدیل شده بود.
خوشمزه‌ترین غذاهای ترکی در استانبول (قسمت اول)
قنات رومی در استانبول
در این مرحله ساخت قنات بزرگ آغاز شد. این سیستم حمل و نقل آبی که مشکل آب قسطنطنیه را حل خواهد کرد، چند دهه بعد در زمان امپراتور والنس تکمیل شد. قنات رومی در استانبول امروزه به نام قنات والنس (با نام مستعار بوزدوگان کمری) شناخته می‌شود که به نام این امپراتور که در میدان جنگ جان باخت، نامگذاری شده است. خوشبختانه سیستم انتقال آب که توسط رومیان ایجاد شده بود به طور دائمی آب آشامیدنی را به قسطنطنیه می‌آورد بنابراین برای جلوگیری از هدر رفتن آب تمیز باید نوعی سیستم ذخیره سازی ساخته می‌شد، بدین ترتیب آب انبارهایی در استانبول ساخته شد.
آب انبارهای بیزانسی در استانبول
امروزه صدها آب انبار بیزانسی در زیر شهر قدیمی استانبول وجود دارد که اگر با تمام جزئیات توضیح داده شود می‌توان درباره آن‌ها کتاب نوشت. با این حال، در این مقاله ما در مورد تعدادی صحبت خواهیم کرد که تا به امروز باقی مانده و قابل تماشا هستند.
آب انبار باسیلیکا
باسیلیکا در قرن ششم در زمان امپراتور ژوستینیان ساخته شد. ژوستینیانوس معروف که مرزهای امپراتوری بیزانس را تا ایتالیا گسترش داده بود نیز همان حاکمی است که ایاصوفیه در استانبول را بنا کرد. حتما در حین گشت و گذار در آب انبار باسیلیکا، به این فکر می‌کنید که این ساختمان چقدر زیبا است به همین دلیل به آن «کاخ غرق‌شده» نیز می‌گویند. با این حال، هیچ کار خاصی برای زیبایی بخشیدن به این مکان انجام نشد جز این که از ستون‌های معابد باستانی مجددا در آن استفاده شد که از بیزانس بت پرستی به جا مانده بود.
آب انبار باسیلیکا در استانبول از قرن ششم تا قرن پانزدهم به عنوان مکانی تاریک و پر از آب باقی ماند و در زمان امپراتوری عثمانی از آن استفاده نشد و پس از مدتی حتی وجود آن به فراموشی سپرده شد. در فرهنگ اسلامی استفاده از آب راکد توصیه نمی‌شود و در فرهنگ ترکی-اسلامی نیز توصیه می‌شود در صورت امکان از رودخانه یا نهر آب برای نوشیدن استفاده شود. به موجب این سنت، عثمانی‌ها آب انبارهای بیزانس در استانبول را به حال خود رها کرده و از آن‌ها استفاده نکردند. آن‌ها موفق شدند آب را از قنات به چشمه‌های عمومی هدایت کنند و از آب جاری استفاده کردند. به این ترتیب، حتی آب انبار باسیلیکا واقع در مرکز شهر نیز فراموش شد. پس از سالها، پتروس گیلیوس مورخ بیزانسی فرانسوی الاصل در طی تحقیقات خود در استانبول وجود این آب انبار را دوباره کشف کرد.
این آب انبار که مدتی به عنوان کارگاه مورد استفاده قرار می‌گرفت، از آب باران پر شد و سپس دوباره در تاریکی فرو رفت. شایعه شده که مسافران ماجراجویی که در قرن نوزدهم به استانبول آمده بودند، با قایق در نور چراغ نفتی به گشت و گذار پرداختند. البته برخی از اهالی که به این کنجکاوی خارجی‌ها پی برده بودند با برپایی تورهایی با قایق‌های خود از این تجارت درآمد کسب کردند. تبدیل آب انبار باسیلیکا به موزه‌ای که امروز می‌شناسیم تنها ۵۰ سال پیش قدمت دارد. بدرتین دالان که در دهه ۱۹۸۰ شهردار استانبول بود، آب کثیف و گل و لای چند صد ساله آب انبار را بیرون کشید و آن را به موزه تبدیل کرد. مجسمه‌های مدوسا که در حین پاکسازی کشف شدند، هیجان زیادی در دنیای تاریخ و باستان شناسی ایجاد کردند. دو سر مدوسا در باسیلیکا هنوز هم قابل توجه‌ترین و مرموزترین بخش این موزه هستند.
آب انبار فیلوکسنوس
آب انبار فیلوکسنوس بسیار نزدیک به هیپودروم قسطنطنیه قرار دارد. این آب انبار که در قرن پنجم ساخته شد، در زیر بنای رومی (کاخ آنتیوخوس) واقع در این منطقه قرار داشت. این آب انبار که قدیمی‌تر از آب انبار باسیلیکا است، امروزه به نام Binbirdirek به معنی ۱۰۰۱ ستون شناخته می‌شود. جوستینیان آب انبار باسیلیکا را ساخت، و آب انبار فیلوکسنوس را نیز تعمیر و تقویت کرد. آب انبار فیلوکسنوس با ۹۸۰۰ متر مربع مساحت و ۳۳۶ ستون پشتیبان، کوچک‌تر از آب انبار باسیلیکا است در حالی که فیلوکسنوس تقریبا ۳۶۴۰ متر مربع وسعت و ۲۲۴ ستون دارد. متاسفانه آب انبار فیلوکسنوس که امروزه در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد، پذیرای بازدیدکنندگان نیست و به ندرت میزبان برخی رویدادها می‌شود.
معروف‌ترین جمعه بازارهای استانبول
آب انبار تئودوسیوس
آب انبار تئودوسیوس که توسط امپراتور تئودوسیوس دوم ساخته شده، ساختمانی ۱۶۰۰ ساله است. تئودوسیوس، امپراتور روم شرقی در قرن چهارم حکومت می‌کرد و نقش قابل توجهی در بهبود شرایط قسطنطنیه داشت. به عنوان مثال، دیوارهای قسطنطنیه و ایاصوفیه تئودوسیان نیز در زمان سلطنت تئودوسیوس ساخته شد. ایاصوفیه سه بار بازسازی شد، اولیین بار توسط کنستانتیوس دوم، پسر کنستانتین کبیر، دومین بار توسط تئودوسیوس دوم، و آخرین باز توسط ژوستینیانوس اول مرمت شد. ساخت آب انبار تئودوسیوس بین سال‌های ۴۲۸ تا ۴۴۳ تقریبا ۱۵ سال به طول انجامید. از آنجایی که کاخ بزرگ و اطراف آن مرکز اداری پایتخت در دوره روم و بیزانس بود، تلاش ویژه‌ای برای تامین آب این منطقه انجام شد.
آب انبار ناکیلبنت
آب انبار ناکیلبنت، مانند بسیاری از آب انبارهای استانبول، رها شده بود و دوباره به طور تصادفی پیدا شده بود. این آب انبار که نام اصلی آن مشخص نیست، نام خود را از خیابان ناکیل بنت گرفته است. در واقع فروشگاه فرش Nakkas که در اوایل دهه ۲۰۰۰ در این منطقه افتتاح شد، این اثر تاریخی گرانبها را پیدا کرد و در طول ساخت این ساختمان آن را به موزه تبدیل کرد. همچنین شما می‌توانید اطلاعات زیادی در مورد تاریخچه هیپودروم جایی که مسابقات ارابه سواری در قسطنطنیه برگزار می‌شد، در نمایشگاه کوچک در داخل مخزن Nakilbent بیابید. هیپودروم که جایگاه مهمی در بین مکان‌های بیزانسی استانبول دارد، برای قرن‌ها بزرگ‌ترین منطقه تفریحی شهر بوده است. اگر از این نمایشگاه کوچک دیدن کنید اطلاعات جالب زیادی راجع به هیپودروم استانبول پیدا خواهید کرد.
معرفی زیباترین پارک‌های تور استانبول
آب انبار آتیوس
آب انبار Aetius بخش مهمی از سیستم آبی قسطنطنیه بود که ساختار نسبتا پیچیده‌ای داشت. بر خلاف دیگر آب انبارهای ذکر شده در مقاله، آب انبار آتیوس یک مخزن آب آزاد بود که در قرن پنجم توسط یکی از فرمانداران دوره تئودوسیوس دوم به نام آتیوس ساخته شد. این آب انبار که در دوره عثمانی اهمیت خود را از دست داده بود، در دوره جمهوری ترکیه به ورزشگاه یک تیم فوتبال تبدیل شد. در حالی که از فاتح به سمت ادیرنکاپی می‌روید، می‌توانید این ورزشگاه را در سمت راست ببینید. همچنین این آب انبار به برخی از بناهای تاریخی بیزانس دیگر در استانبول مانند موزه کاریه و تکفور سارای بسیار نزدیک است.
نظرات کاربران