جاهای دیدنی ارمنستان: از طبیعت بکر تا تاریخ کهن

جاذبه‌های گردشگری ارمنستان
جاهای دیدنی ارمنستان: از طبیعت بکر تا تاریخ کهن

ارمنستان سرزمینی کهن با طبیعت چشم‌‌نواز و فرهنگ و هنر غنی است؛ به همین دلیل جاذبه‌های متنوع و حتی کم‌نظیری دارد. «صومعه‌‌های باستانی» این کشور و «طبیعت دریاچۀ سِوان (Sevan)» به سفرتان چاشنی معنویت و آرامش اضافه می‌کنند و در «جاذبه‌های شهری ایروان» می‌توانید از تفریحات شبانه و تماشای آثار معماری لذت ببرید.

در این مطلب فهرستی جامع از انواع جاهای دیدنی ارمنستان ارائه داده‌ایم تا شما مقاصد محبوبتان را انتخاب کنید و در برنامۀ سفرتان جای مهمی را از قلم نیندازید.

تصویر صومعۀ سنگی گغارد میان کوه‌های سرسبز و صخره‌ای ارمنستان

مهم‌ترین جاذبه‌های ایروان

ایروان پایتخت ارمنستان و مجموعه‌ای از جاذبه‌های متنوع است. در این شهر می‌توانید هم سراغ تاریخ، فرهنگ و معماری بروید هم کافه‌گردی و تفریحات شبانه. در ادامه، با مهم‌ترین جاهای دیدنی ایروان آشنا می‌شویم.

نمای ساختمان دولت و برج ساعت در میدان جمهوری ایروان

۱: مجموعأ کاسکاد (پلکان ایروان)

مجموعۀ کاسکاد یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی شهر است و بخش‌ها مختلفی مثل فضای سبز، موزۀ هنری کافسجیان و  ۵۷۲ پله دارد (امکان استفاده از پله‌برقی). بالای پلکان ایروان با منظره‌ای از شهر و کوه‌های آرارات رو‌به‌رو می‌شوید. این نقطه از کاسکاد جای محبوبی برای گرفتن عکس‌های یادگاری است. 

نمای مجموعه پلکانی کاسکاد ، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری ارمنستان، با فواره‌ها و مجسمه‌های هنری مدرن

۲: میدان جمهوری ایروان 

میدان جمهوری نماد ایروان و جایی برای شهرگردی و جشن‌های ملی ارمنستان است. دور این میدان پنج ساختمان به سبک معماری نئوکلاسیک ارمنی قرار دارد. در بخش شرقی و درست جلوی ساختمان «موزۀ تاریخ و گالری ملی ارمنستان» نیز حوضی بزرگ با فواره‌های رقصان ساخته‌اند. 

نمای هوایی از میدان جمهوری ایروان، با معماری زیبای ساختمان‌های اطراف و محوطه مرکزی

۳: کلیسای جامع سنت گریگور روشنگر

کلیسای جامع سنت گریگور روشنگر یکی از بزرگ‌ترین کلیساهای ارمنستان و همچنین یک اثر معماری باشکوه است. این کلیسا در سال ۲۰۰۱ و با ترکیبی از معماری مدرن و سنتی ارمنستان ساخته شد. در این مکان از بقایای «سنت گریگور روشنگر» نیز نگهداری می‌شود.

نمای ورودی و پله‌های کلیسای جامع سنت گریگور روشنگر در ایروان، میان دو ردیف از درختان کاج

۴: موزۀ ماتناداران 

موزۀ ماتناداران با داشتن ۲۳۰۰۰ اثر، بزرگ‌ترین مخزن نسخ خطی ارمنی در جهان است. در این موزه ۴۰۰ نسخه خطی و اثر نگارگری ایرانی نیز وجود دارد که از میان آن‌ها می‌شود به کتاب نجات، اثر ابن سینا، اشاره کرد. نام این مجموعه در فهرست «حافظۀ جهانی» یونسکو نیز به چشم می‌خورد.

  • آدرس و لوکیشن: 53 Mesrop Mashtots Ave, Yerevan 0009, Armenia
  • قیمت بلیت: ۵.۲ دلار | روزهای تعطیل رایگان
  • روز و ساعت فعالیت: سه‌شنبه تا شنبه | ۱۰:۰۰ تا ۱۷:۵۰

یک نسخه خطی کهن با نگارگری و خوشنویسی زیبا در موزۀ ماتناداران

۵: موزۀ نسل‌کشی ارامنه

موزۀ نسل‌کشی ارامنه یک اثر معماری تماشایی روی تپه‌ای سرسبز است. این یادمان دو بخش اصلی دارد:

  • بنای یادبود نسل‌کشی: ۱۲ ستون سنگی دورادور یک شعلۀ همیشه روشن
  • نماد احیای ارامنه: ستونی به بلندی ۴۴ متر

این موزه مجموعه‌ای از اسناد و عکس‌های مربوط به نسل‌کشی را نمایش می‌دهد.

آتش جاویدان در مرکز بنای یادبود نسل‌کشی ارامنه در ایروان

جاذبه‌های تاریخی و معنوی: سفر به اعماق تاریخ

ارمنستان سرزمینی بسیار قدیمی است و قدمت آن به دوران ماقبل تاریخ می‌رسد. از سوی دیگر، این کشور اولین جایی بود که مسیحیت را به عنوان دین رسمی خود اعلام کرد (در قرن ۴ میلادی)؛ به‌همین‌دلیل تعدادی از قدیمی‌ترین کلیساها در ارمنستان قرار دارند. حتی معماری مسیحی نیز الهام‌گرفته از سبک معماری ارمنی است.

با‌توجه‌به چنین پیشینه‌ای، عجیب نیست که این کشور جاذبه‌های «تاریخی - مذهبی» مهم و متعددی داشته باشد. در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

ورودی کلیسای جامع اچمیادزین، اولین کلیسای جامع جهان، با درهای چوبی منبت‌کاری شده و چلچراغ‌های باشکوه

۱: معبد گارنی

گارنی یک معبد سنگی با ۲۴ ستون است و قدمت آن به سال ۷۷ میلادی باز‌می‌گردد. این بنا با الهام از سبک یونانی ساخته شده و در ارمنستان، «هیچ معبد تاریخی دیگری با این سبک باقی نمانده است». درواقع معبد گارنی به‌عنوان نمادی از ارمنستان پیش از مسیحیت شناخته می‌شود. این بنا در دل کوهستان و لبۀ پرتگاه قرار دارد؛ بنابراین با بازدید از این معبد از زیبایی‌های طبیعی ارمنستان نیز لذت خواهید برد.

معبد سنگی گارنی با ستون‌های به سبک  به سبک یونانی-رومی با  پس‌زمینه کوهستان‌های ارمنستان

۲: صومعه گِغارد (Geghard)

صومعۀ گِغارد مجموعه‌ای تاریخی از چندین صومعه و کلیسای صخره‌ای است. گِغارد ابتدا یک غار بود که «سنت گریگور روشنگر» آن را به صومعه تبدیل کرد. بعدها چندین کلیسا و صومعۀ دیگر در دل کوه تراشیده شدند و قسمت‌هایی نیز بیرون از کوه ساخته شد. ویژگی مهم این مجموعه فقط صخره‌ای بودن آن نیست؛ بلکه زیبایی معماری و مُقَرنَس‌های استادانۀ آن نیز شهرت دارند.

  • آدرس و لوکیشن: Mets Gilanlar, Armenia
  • ورودی: رایگان
  • ساعت فعالیت: ۰۹:۰۰ تا ۱۸:۳۰

فضای داخلی صومعۀ سنگی گغارد که با نور شمع‌های روشن و محیطی معنوی

۳: کلیسای جامع اِچمیادزین (Etchmiadzin)

اِچمیادزین اولین کلیسای جامع ارمنستان است (301 میلادی) و حتی برخی آن را اولین کلیسای جهان می‌دانند. علاوه‌بر قدمت تاریخی، اِچمیادزین به‌خاطر نقاشی‌های دیواری و نگهداری از اشیأ مقدس مسیحی نیز شناخته می‌شود. برخلاف بسیاری از مکان‌‌های مذهبی، این کلیسای جامع اجازه می‌دهد بازدیدکنندگان در مراسم مذهبی حضور داشته باشند.

نمای بیرونی کلیسای جامع اچمیادزین در میان باغی سرسبز و در یک روز آفتابی

۴: صومعۀ خور ویراپ

در تاریخ دینی ارمنستان، صومعۀ خور ویراپ اهمیت زیادی دارد. این صومعه در مکانی ساخته شده است که پادشاه تیرداد سوم «سنت گریگور روشنگر» را زندانی کرده بود. البته بعدها سنت گریگور مرشد دینی پادشاه شد و درنتبجۀ آن، ارمنستان مسیحیت را به‌عنوان دین رسمی خود اعلام کرد. اگر به صومعۀ خور ویراپ رفتید، می‌توانید از گودالی که این مرشد آنجا زندانی بود بازدید کنید. 

چشم‌انداز زیبای صومعۀ خور ویراپ در ارمنستان با منظره‌ای واضح از کوه آرارات

مناظر طبیعی و مناطق کوهستانی خیره‌کننده

ارمنستان سرزمینی است که بخش عمده‌ای از آن در مناطق کوهستانی قرار دارد. طبیعت ارمنستان  پر از جنگل‌های انبوه، رود و دریاچه، کوه‌‌ها و دره‌های تماشایی است. این ویژگی‌ها ارمنستان را به مقصد محبوب طبیعت‌گردان و عکاسان تبدیل کرده است. 

چشم‌اندازی از کوهستان‌ها و جنگل‌های سرسبز در پارک ملی دیلیجان ارمنستان

۱: دریاچه سِوان (Lake Sevan)؛ مروارید ارمنستان

سِوان بزرگ‌ترین دریاچۀ ارمنستان و کل منطقۀ قفقاز است و به‌ آن «دریای ارمنستان» نیز می‌گویند. این دریاچه یکی از مهم‌ترین مقاصد تفریحی ارمنستان محسوب می‌شود. البته جذابیت‌های این منطقه فقط به‌خاطر جاذبه‌های طبیعی آن نیست؛ اطراف دریاچۀ سوان آثار تاریخی و جاذبه‌هایی مثل صومعۀ سِواناواک نیز وجود دارد. 

چشم‌اندازی از صومعه سواناوانک و دریاچه سوان، از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی و توریستی ارمنستان

۲: پارک ملی دِلیجان (Dilijan National Park)؛ سوئیس کوچک

پارک ملی دلیجان منطقه‌ای کوهستانی و جنگلی است که به آن «سوئیس کوچک» نیز می‌گویند. این منطقۀ حفاظت‌شده تعداد زیادی مسیر پیاده‌روی، کوهنوردی و دوچرخه‌سواری و البته «طولانی‌ترین تله‌کابین بدون توقف جهان» را دارد. می‌شود گفت دلیجان یکی از بهترین مقاصدی است که می‌توانید برای جنگل‌نوردی،  آرامش و استراحت انتخاب کنید.

منظره پاییزی دریاچه‌ای در پارک ملی دلیجان و انعکاس درختان رنگارنگ در آب آرام آن

۳: آبشار جِرموک (Jermuk Waterfall)

آبشار جرموک یکی از زیبا‌ترین جاذبه‌های طبیعی شهری به همین نام است. این آبشار 68 متری از صخره‌ای سرسبز پایین می‌ریزد و در بهار و اوایل تابستان پرآب‌تر می‌شود. برای رسیدن به این مکان پیاده‌روی زیادی لازم نیست؛ بنابراین می‌توانید آن را برای یک طبیعت‌گردی آسان انتخاب کنید.

آبشار جرموک که میان صخره‌ها و طبیعت سرسبز ارمنستان جاری است

جاذبه‌های تابستانی و زمستانی ارمنستان

تابستان و زمستان به‌عنوان فصل‌هایی برای سفر ارزان به ارمنستان شناخته می‌‌شوند، چون در این فصل‌ها هوا خیلی گرم یا خیلی سرد است. به‌‌خاطر همین شرایط آب‌وهوایی، در این دو فصل می‌توانید سراغ تفریحات به‌خصوصی بروید که در زمان‌های دیگر ممکن نیستند. 

یک خانوادۀ شاد در حال اسکیت روی یخ (پاتیناژ) در یکی از پیست‌های زمستانی ارمنستان

جاذبه‌های تابستانی ارمنستان

تابستان‌های ارمنستان روزهایی گرم و طولانی دارد و بهترین موقع برای تفریحات آبی است. البته در این زمان جشنواره‌های فصلی مهمی نیز برگزار می‌شود. در ادامه مهم‌ترین جاذبه‌های تابستانی ارمنستان را معرفی می‌کنیم.

 

۱: تفریحات‌ آبی در دریاچۀ سِوان

این دریاچه محبوب‌ترین مقصد برای تفریحات آبی در طبیعت ارمنستان است. دریاچۀ سوان را می‌توانید برای فعالیت‌هایی مثل شنا، قایق سواری و ماهی‌گیری انتخاب کنید. بهترین زمان برای این تفریحات اواسط تیر تا آخر مرداد است (july - september).

۲: جشن آب یا «وارداوار» (Vardavar)

جشن آب معروف‌ترین جشنوارۀ ارمنستان است و هر سال در اواخر ماه July (مرداد) برگزار می‌شود. در این رویداد «ملی - مذهبی»  پرنشاط، مردم در خیابان‌ها روی هم آب می‌پاشند. بازی‌های سنتی و اجرای موسیقی نیز بخش‌های دیگری از برنامۀ این رویدادند.

 

جاذبه‌های ارمنستان در زمستان

برای دوست‌داران برف و سرما، زمستان بهترین زمان برای سفر به این کشور کوهستانی است. البته این فصل علاوه‌بر ورزش‌های زمستانی، رویدادهای مهمی هم دارد. در این بخش مهم‌ترین  تفریحات و جاهای دیدنی ارمنستان در زمستان را معرفی می‌کنیم.

 

۱: پیست اسکی زاخکازور (Tsaghkadzor) 

پیست اسکی زاخکازور  مشهورترین، بزرگترین و مجهزترین پیست اسکی در ارمنستان است. این پیست برای سطوح مختلف اسکی‌بازان (مبتدی، متوسط، حرفه‌ای) بخش‌های مختلفی دارد و همه می‌‌توانند آنجا اسکی کنند. حتی اگر چیزی از از این ورزش بلد نباشید، می‌توانید از آموزش‌هایی که برای افراد مبتدی و کودکان ارائه می‌شود استفاده کنید. معمولاً از دی تا  اسفند (اواسط دسامبر تا اواخر مارس) شرایط برای اسکی در پیست زاخکازور مناسب است.

تصویری از فردی در حال اسکی در پیست  زاخکازور با منظره‌ای از کوهستان

۲: اسکیت روی یخ در طبیعت و پیست‌های شهری

در زمستان دیگر خبر از آب‌‌های آبی سِوان نیست. سطح دریاچه در فصل سرما یخ‌ می‌بندد و به جایی برای اسکیت روی یخ تبدیل می‌شود. ازآنجایی‌که این ورزش زمستانی در ارمنستان محبوبیت زیادی دارد، می‌توانید با توجه به شهر مقصدتان، این ورزش را در مناطق دیگر هم تجربه کنید. مانند:

  • سد آزات در استان آرارات
  • پیست‌ فضای آزاد «سِوان لِیک» در ایروان

 

۳: چشمه‌های آب‌گرم طبیعی جرموک

حتی اگر با سرما میانۀ خوبی ندارید، زمستان‌های ارمنستان برایتان تفریحات مناسبی دارد. شهر جِرموک به داشتن چشمه‌های طبیعی آب‌گرم معروف است و از محبوب‌ترین جاهای دیدنی ارمنستان در زمستان محسوب می‌شود. اکثر هتل‌های این منطقه اسپا هم دارند و شما به‌راحتی به آن دسترسی خواهید داشت.

 

کریسمس در ارمنستان

کریسمس یکی از مهم‌ترین رویدادهای ارمنستان است و ۱۳ روز طول می‌کشد (۱ تا ۱۳ ژانویه). در این روزها، علاوه‌بر جشن کریسمس، فستیوال‌های متعدد دیگری نیز در سطح شهر برگزار می‌شود. اگر به مراسم مذهبی عید نیز علاقه دارید می‌‌توانید آداب این جشن را روز کریسمس در کلیساها ببینید. نکته‌ای که باید بدانید این است که برخلاف سایر کشورهای مسیحی، تاریخ کریسمس در ارمنستان ۶ ژانویه است.

 

شهرهای خاص و مقصدهای بکر

نمی‌شود از ارمنستان گفت و به تاریخ و معماری اشاره نکرد. در این بخش، دو مورد از جاهای دیدنی ارمنستان را معرفی می‌کنیم که هر دو قدمت بالایی دارند و بخشی از شهرتشان به‌خاطر سبک معماری آن‌‌ها است.

 

۱: شهر گوریس (Goris) و روستای صخره‌ای خندزورِسک (Khndzoresk)

تصویری از خانه‌های غاری روستای خندزورسک در دره‌ای سرسبز

روستای خندزورِسک در دیوار‌های دره‌ای عمیق در شهر گوریس ساخته شده است. اولین نشانه‌های سکونت در این روستای صخره‌ای به قرن سیزدهم برمی‌گردد و تا سال ۱۹۵۰ مردم در آن سکونت داشتند. شهرت این روستا به‌خاطر خانه‌هایش است که در واقع غارهایی تراشیده‌شده در دل کوه‌اند. یکی از جاذبه‌های خندزورِسک یک پل چوبی معلق ۱۶۰ متری است که دو سوی این دره را به هم می‌رساند.

 

۲: شهر گیومری (Gyumri)؛ مرکز هنر و فرهنگ

گیومری بعد از ایروان، دومین شهر بزرگ ارمنستان است. البته شهرت و اهمیت آن فقط به خاطر این موضوع نیست؛ گیومری شهری تاریخی با معماری زیبای ارمنی است. کوچه‌های سنگ‌فرش‌‌شده، کلیساهای قدیمی و مجسمه‌های شهری بخشی از زیبایی‌های این شهرند. همچنین، این شهر پایتخت هنر و فرهنگ ارمنستان نیز محسوب می‌شود و بهترین جا برای خرید صنایع دستی و آثار هنری است.

 تصویری از کلیسای مسیح منجی در میدان شهر گیومری

برنامه سفر ۳ روزه در ارمنستان

این برنامۀ ۳ روزه یک راهنمای فشرده و بهینه برای دیدن مهم‌ترین جاذبه‌های ارمنستان است. در این سفر کوتاه، پس از گشت‌وگذار در ایروان به بازدید معابد باستانی می‌روید. سپس به تماشای طبیعت دریاچه سوان و همین‌طور نمادین‌ترین منظره از کوه آرارات می‌نشینید.

برنامه گردش ۳ روزه در ارمنستان

روز

صبح

بعدازظهر

نکات

اول

بازدید از موزه ماتناداران و مجموعه کاسکاد

گشت‌وگذار در میدان جمهوری 

استراحت و صرف میان‌وعده در کافه‌های خیابان‌‌های اطراف  میدان

کفش راحت برای پیاده‌روی و شهرگردی

امکان استفاده از تاکسی اینترنتی 

دوم

بازدید از معبد گارنی و صومعه گغارد

توقف در کنار دریاچه سوان و بازدید از صومعه سواناوانک

نیاز به خودروی شخصی یا تور تمام‌روز

سوم

عکاسی در صومعه خور ویراپ با نمای کوه آرارات

بازدید از کلیسای جامع اچمیادزین

برای بهترین نما از آرارات، صبح زود حرکت کنید

 

روز اول: ایروان‌گردی 

صبح: سفر خود را حدود ساعت ۱۰ صبح با بازدید از موزۀ ماتناداران، گنجینه نسخ خطی باستانی ارمنستان، آغاز کنید این موزه سه‌شنبه تا شنبه و از ساعت  ۱۰:۰۰ تا ۱۷:۵۰ باز است. 

بعد از موزۀ ماتناداران، با حدود ۱۰ دقیقه پیاده‌روی به کاسکاد (هزار پله) بروید. از بالای پله‌های آن منظرۀ بی‌نظیری از شهر و کوه آرارات (در هوای صاف) خواهید داشت. اگر بالا رفتن از پله برایتان مشکل است می‌توانید از پله‌برقی استفاده کنید.

عصر: بعدازظهر را به گشت‌و‌گذار در میدان جمهوری و خیابان‌های اطراف آن بگذرانید. این میدان با معماری زیبا و فواره‌های رقصان جای خوبی برای عکس یادگاری است. البته فواره‌ها فقط عصرهای تابستان فعالند.

 

روز دوم: تاریخ و طبیعت

تصویری از معبد گارنی در یک روز آفتابی و میان گل‌های وحشی

صبح:‌ این روز به یک تور تمام‌وقت با خودرو نیاز دارد. حدود ساعت ۹ صبح به سمت گارنی حرکت کنید. این معبد ۲۷ کیلومتر از ایروان فاصله دارد (۳۰-۴۵ دقیقه)

پس از بازدید از این معبد، راهی صومعه گغارد شوید. این مسیر حدود ۱۰ کیلومتر است و  نهایتاً 

۱۵ دقیقه طول می‌کشد.

ظهر و عصر: برای صرف ناهار و گذراندن عصر به دریاچۀ سوان بروید. از صومعۀ گغارد تا این دریاچه حدود ۸۵ کیلومتر فاصله است و با اتومبیل چیزی بین ۱ تا ۱/۵ ساعت طول می‌کشد. پس از صرف غذا می‌توانید در طبیعت اطراف دریاچه پرسه بزنید و از صومعۀ تاریخی سواناوانک بازدید کنید.

 

روز سوم: معنویت و چشم‌انداز

صبح: صومعۀ خور ویراپ نزدیک‌ترین نقطۀ  ارمنستان به کوه آرارات است. برای اینکه بهترین منظره را از کوه‌ آرارات داشته باشید بهتر است صبح (۰۸:۰۰) آنجا باشید. این صومعه ۴۰ کیلومتر از ایروان فاصله دارد؛ یعنی  ۳۵ تا ۴۵ دقیقه رانندگی. پس از بازدید و عکاسی، به سمت اچمیادزین حرکت کنید.

ظهر و عصر: فاصلۀ صومعۀ خور ویراپ تا اچمیادزین ۴۵ کیلومتر است که حدود ۵۰ دقیقه طول می‌کشد. برای بازدید از این کلیسا باید لباستان نسبتاً پوشیده باشد؛ طوری که شانه‌هایتان را بپوشاند و قد آن حداقل تا زانوهایتان برسد.

 

برای کشف زیبایی‌های ارمنستان آماده‌اید؟

در این مطلب با جاهای دیدنی ارمنستان، از جمله مقاصدی متنوع و حتی حیرت‌انگیز آشنا شدیم. کلیساهایی در دل صخره، مناظر خیره‌کنندۀ کوهستان، هیجان ورزش‌های زمستانی و آثار معماری تماشایی تنها بخشی از جاذبه‌هایی‌اند که در ارمنستان انتظار شما را می‌کشد.

برای سفری راحت، امن و بدون‌چالش، بسیاری از مسافران سفر با تور‌های گردشگری را به سفر شخصی ترجیح می‌‌دهند. سفر با تور ایروان یا تور ارمنستان دغدغه‌هایی مثل امنیت در سفر، رزرو هتل خارجی، حمل‌ونقل و آشنا نبودن با مقصد و… را بی‌معنی می‌کند و بهترین انتخاب برای لذت بردن از زیبایی‌های ارمنستان است.

 

سوالات متداول جاهای دیدنی ارمنستان: از طبیعت بکر تا تاریخ کهن

 

قشنگ‌ترین جاهای دیدنی ارمنستان کدام‌اند؟

معبد گارنی، دریاچۀ سِوان و مجموعۀ کاسکاد در ایروان از زیباترین جاذبه‌های ارمنستان به شمار می‌ورند.

 

بهترین زمان سفر به ارمنستان چه زمانی است؟

اواخر بهار و اوایل پاییز، زیرا ارمنستان در این زمان بهترین آب‌وهوا را دارد.

 

چگونه به دریاچه سوان برویم؟

با طریق تاکسی، اتوبوس‌های بین شهری از ایروان یا تورهای یک روزه

 

چه غذاها و سوغاتی‌هایی در ارمنستان پرطرفدار است؟

دلمه، کباب، نان گاتا و از سوغاتی‌ها صنایع دستی چوبی و میوه خشک

 

هزینۀ سفر و اقامت در ارمنستان چقدر است؟

ارمنستان مقصدی نسبتاً اقتصادی است؛ به‌خصوص در مقایسه با کشورهای اروپایی.

 

آیا سفر زمینی به ارمنستان امن است؟

بله، مرز زمینی باز و مسیر امن است؛ اما در زمستان به دلیل شرایط جوی باید احتیاط کرد.

۱۷ مهر ۱۴۰۱ (به‌روز رسانی شده در: 07 مهر 1404)

نظرات کاربران